Метадычная капілка

Как построить урок эффективно

Памятка молодого учителя

Советы молодому учителю при подготовке к уроку

Этапы планирования урока и подготовки к нему учителя

АНКЕТА Диагностика пед. затруднений

Самоанализ урока как средство самосовершенствования учителя

Анализ урока карта-схема

Как анализирировать свой собственный урок

 Анкета молодого специалиста

Урок внеклассного чтения в 3-м классе по сказке В.П. Катаева "Цветик-семицветик"

Цели урока:  формировать общеучебные умения осознанного, правильного, выразительного чтения, умения понимать авторский замысел, раскрывать и формулировать тему и идею произведения, давать характеристики действующих лиц,

 развивать речь и умения анализировать текст, эмоциональные сферы личности ребенка, творческие умения,  способствовать формированию нравственных принципов: честности, порядочности, сострадания, трудолюбия, задумываться над своими желаниями, воспитывать познавательную активность

Оборудование: портрет В.П. Катаева; лепестки цветка для работы в парах, презентация, отрывок из мультфильма “Цветик-семицветик”

Ход урока

1. Организационный момент.

Создание эмоционального настроя.

На слайде 2 слова :

           внимательный аккуратный    самостоятельный

любознательный      активный          рассеянный

веселый                                                рассудительный

Рядом со словами – портрет ученика.

Учитель: Какие слова могут относиться к ученику, который пришел на урок за знаниями?

Ответы учащихся.

Учитель: Я желаю вам, чтобы сегодня на уроке вы были внимательными, активными, любознательными, рассудительными и тогда урок будет интересным, эмоциональным, поучительным.

1. Актуализация знаний.

Учитель: Расшифруйте текст.

ЧСМИАПСКАЗКАБПОЛДКАТАЕВЙЦУКЦВЕТИКГШЩЗХСЕМИЦВЕТИКЫФЦЙ

Учитель: Что это за слова?

Дети: Катаев. Сказка: “Цветик-семицветик”.

Учитель: Вы правы, это тема нашего урока. Мы познакомиться с творчеством В.Катаева, будем работать над содержанием сказки «Цветик –семицветик» и сделаем вывод, чему учит сказка.

III. Работа по теме урока.

1. Беседа об авторе (слайд 3).

Учитель: Ребята, я хочу поздравить вас с праздником. Ведь любая встреча с книгой – это праздник и праздник вдвойне, если это сказка. Посмотрите на доску. Перед вами портрет известного писателя, создававшего книги для детей и взрослых – В.П.Катаева. Родился писатель в городе Одесса, в семье учителя математики. Валентин очень любил море, дружил с рыбаками, портовыми работниками и их детьми. В школьные годы он начал писать стихи. В годы Великой Отечественной войны работал военным корреспондентом, рассказывал о мужестве солдат, о смелых партизанах и о детях, которые помогали на занятой врагом территории нашим разведчикам. Об этом рассказывает его правдивая повесть “Сын полка”. Вы прочтете ее, когда подрастете. А вот для вас есть сказка: “Цветик-семицветик”. Эта сказка написана в 1940 году. Ей уже почти 70 лет. По нашим человеческим меркам, она уже старушка. В детстве я с удовольствием прочитала эту сказку и полюбила. Уверена, что нравилась она и вашим мамам и папам.

– А понравилась ли она вам, юные читатели?

(Ответы детей).

Учитель: Я так и предполагала. Прошло много лет, а дети с удовольствием читают ее. В чем же здесь секрет? Сейчас разберемся.

– Посмотрите на слайд (слайд 4)  - перед вами книги: “Цветик-семицветик”, только они изданы в разное время и рисунки в них сделаны разными художниками.

2. Работа над названием сказки.

Учитель: Почему сказка с таким необычным названием?

Дети: Семицветик – у цветка 7 лепестков и все они разного цвета.

Учитель: А теперь подумайте, почему писатель назвал “Цветик-семицветик” сказкой? Что в ней сказочного, невероятного, чего не бывает в жизни?

Дети: В сказке действует волшебница. Есть Волшебный цветок, исполняющий все желания, есть невероятные приключения девочки Жени, внезапное появление вещей и их исчезновение, исцеление больного мальчика.

3. Словарная работа.

а) Объясните значение выражений:

- по сторонам зевать;

 – галдели, как попугаи;

4. Работа по содержанию сказки.
5. Пересказ начала сказки (до встречи со старушкой).

2.Сцена встречи девочки и старушки. (Показывают заранее подготовленные учащиеся).

Учитель: Что сказала волшебница по секрету Жене?

Дети: Женя получила цветок и узнала, как им пользоваться.

Учитель: Женя получила цветок. Лепестки у цветка были в определенном порядке. Проверим вашу память.

 Работа в парах. На столе имеются лепестки от цветика. Задание: расположить лепестки так, чтобы получился цветик-семицветик.

Учитель: Цветик готов, а как пользоваться этим волшебным предметом?

Дети: Отрывать лепесток и произносить волшебные слова.

Учащиеся произносят хором  эти волшебные слова.

Учитель: А теперь вместе с Женей будем тратить лепестки цветка, и рассуждать разумным ли было решение. Будем заносить наши ответы в следующую таблицу.

– На что был потрачен первый лепесток?

Дети: Чтобы проверку действия волшебного цветка, на желание вернуться домой.

Учитель: Какая неприятность случилась с Женей?

Дети: Девочка разбила мамину любимую вазу.

Учитель: На что потратила девочка второй лепесток и почему?

Дети: Чтобы склеилась разбитая вазочка, которую мама очень любила. Ведь так грустно, когда теряешь любимую вещь.

Учитель: Следующий эпизод сказки хочется пояснить. Мальчики, которых увидела Женя во дворе, играли в папанинцев (слайд 5). Ученый Папанин и его товарищи – ученые-полярники, первые в мире прожили в палатке на Северном полюсе целый год, изучая движение льдов, магнитные бури, жизнь полярных животных. Когда они вернулись, весь мир восхищался их смелостью. Мальчишки, разложив доски, представляли, что плывут на льдине. В экспедиции Папанина были только мужчины, поэтому мальчишки не приняли Женю в игру.

– Что почувствовала девочка, когда ее в игру не приняли, и какое желание попросила выполнить у волшебного лепестка?

Дети: Женя обиделась и пожелала немедленно оказаться не на игрушечном, а на настоящем Северном полюсе.

Учитель: Знала ли она что-либо о полюсе и с чем столкнулась там, что ей грозило?

Дети: Женя ничего не знала о Северном полюсе и оказалась на льдине в летней одежде при сильном морозе, да еще и рядом с огромными белыми медведями. Девочка могла замерзнуть или ее бы съели белые медведи.

Учитель: Разумным ли было желание девочки оказаться на Северном полюсе?

Дети: Это было глупое желание. Женя могла погибнуть.

5. Физминутка.

Учитель: Закроем глаза и мысленно окажемся на Северном полюсе. Здесь много снега, кругом сугробы, а снег все идет и идет. Вы снежинки и под веселую музыку исполняете танец снежинок.

Мы снежинки, мы пушинки,

 Покружиться мы не прочь.

 Мы снежинки – балеринки,

 Мы танцуем день и ночь.

 Вот подул вдруг ветерок,

 Закружился снежок,

 Пляшут все снежинки,

 Белые пушинки.

6. Продолжение работы по содержанию текста.

Учитель: На что был потрачен четвертый лепесток? Разумным ли является желание?

Дети: На то, чтобы оказаться в родном дворе. Вот это желание очень разумное, так как оно спасает Женю.

Учитель:

Чем занимались девочки во дворе и почему не приняли Женю в игру?

Дети: Девочки играли с разными игрушками, а у Жени в тот момент не было совсем.

Учитель: Что почувствовала Женя, когда ее не взяли в игру?

Дети: Женя обиделась, даже рассердилась.

Учитель: Какое желание она загадала, чтобы их позлить?

Дети: Она велела лепестку, чтобы все игрушки, какие есть на свете, стали ее.

Учитель: Что почувствовала девочка, когда ее желание иметь все игрушки мира осуществилось?

Дети: Как только на нее свалились все игрушки мира, она растерялась, испугалась, поняла, что играть в них просто не сможет: ведь для игры нужно только 2-3 игрушки.

Учитель: Разумное ли это желание?

Дети: Желание было глупое, потому что оно было необдуманное.

Учитель: На что был потрачен шестой лепесток? Разумно ли это желание?

Дети: Женя испытывала плохое чувство: желание позлить девочек и вызвать у них зависть, а также наличие множества игрушек не рождают радости. Со всеми игрушками нельзя играть, поэтому она пожелала им вернуться на место, в свои магазины. Это разумное желание.

Учитель: Рассказать, почему Женя задумалась при виде последнего лепестка.

Ответы детей (просмотр отрывка из мультфильма).

Учитель: О чем пожелала девочка, оторвав последний, седьмой лепесток?

Дети: Мальчик хромой, он не может бегать, и Женя пожелала, чтобы мальчик немедленно выздоровел и стал бы играть и бегать, как все здоровые дети. Это хорошее, доброе желание.

Учитель: Обратимся к заполненной таблице.

– Сделаем вывод о желаниях девочки.

Дети: У Жени было пять разумных желания и два глупых.

Учитель: Выясним, почему у Жени появлялись такие глупые желания. А для этого выстраиваем модель – описание.

1. Какая Женя, если она совершает глупые поступки?

2. Какая Женя, если она совершает разумные поступки?

Вывод: Девочка очень обидчивая, вспыльчивая. Она бывает даже злая, желая вызвать зависть. Но вместе с тем она и добрая, любящая. Не хотела огорчить маму из-за разбитой вазы, пожалела мальчика и для его выздоровления потратила свой последний лепесток.

- А сейчас хочу обратить внимание на слайд (слайд 6)  – на слайде  записаны пословицы.

Повторенье - мать учения.

 Труд кормит, а лень портит.

 Весна красна цветами, а осень плодами.

 На бога надейся, а сам не плошай.

 Жизнь дана на добрые дела.

- Подумайте и скажите, какая из пословиц выражает мысль сказки?

Что значит “ Жизнь дана на добрые дела”?

- Какие дела можно назвать добрыми?

- А кто из вас делает добрые дела?

- Скажите, пожалуйста, а обязательно ли нужно иметь волшебный цветок, чтобы делать добрые дела? Нет, достаточно иметь доброе сердце, чтобы приходить на помощь другим в трудную минуту. И необязательно ждать, когда об этом тебя попросят.

У: Чему же учит эта сказка?

Дети высказывают свои суждения. Учитель подводит итог.

Учитель: Эта добрая сказка Валентина Катаева учит нас: когда появляются желания, сначала думай, нужно ли то, что ты сейчас пожелал, не принесет ли выполнение твоего желания неприятность, неудобство окружающим. А главное, надо стараться самому осуществлять свои желания. И совсем необязательно иметь лепестки цветика – семицветика, чтобы совершать разумные поступки. Достаточно иметь доброе сердце, чтобы приходить на помощь другим в трудную минуту и не ждать, когда тебя об этом попросят.  Сказка учит заботиться о других людях.  Нам всем надо быть внимательными к людям. Надо научиться видеть, как живут другие, иметь чувства сострадания и, если это возможно, постараться помочь им, как это сделала Женя).

Пройдет время. Вы окончите школу и станете строителями, врачами, рабочими. Но кем бы вы ни были, прежде всего, вы должны вырасти по настоящему хорошими людьми - добрыми, смелыми, честными и трудолюбивыми. А этому тоже надо учиться, чтобы радостные чувства вызывали у окружающих вас людей сказанные вами слова и совершенные вами поступки.

1. Рефлексия.

Учитель: Зачем нам нужен был этот урок? За что ты можешь похвалить себя?

За что можно похвалить своих одноклассников?

Ответы детей.

Учитель: Благодарю вас за урок. Вы – молодцы. Скажите себе: “Я – молодец, я думал, я старался”.

Сусветная гісторыя  7 клас

Тэма: Японская цывілізацыя  

Мэта: плануецца, што ў выніку ўрока вучні будуць ведаць асаблівасці дзяржаўнага ладу Японіі ў Познім сярэдневякоўі, вызначаць прычыны і вынікі міжусобных войнаў, змогуць апісаць дасягненні японскай сярэдневяковай культуры; засвояць асноўны факталагічны, храналагічны і паняційны матэрыял тэмы

Забеспячэнне ўрока:

• Атлас Гісторыя сярэдніх вякоў 6 клас
• Контурныя карты на гісторыі сярэдніх вякоў
• Прэзентацыя “Культура сярэдневяковай Японіі”

Дадатковы матэрыял да ўрока:

• Материалы по истории Древнего мира и средних веков

Ход урока

1. Арганізацыйны момант

2. Праверка д/з: а) франтальная праверка ведаў: прыём “Чыстая дошка” (вучні тлумачаць ключавыя словы тэмы д/з: Юань, дынастыя Мін, паўстанне “чырвоных войскаў”, інспектары, Забаронены горад); называюць словы, даты, паняцці, якіх не стае ў дадзеным спісе

б) індывідуальная праверка ведаў:  1) пытанні 5,6 стар.147 (вучні 4,5 узроўняў выконваюць пісьмова);   2)  растлумачыць значэнне паняццяў,  вызначыць,  да якой тэмы іх можна аднесці:  самураі, Ніпон, імператар, сёгун, камікадзэ, сінтаізм, будызм, “Мірыяды пялёсткаў”, Фудзіяма (Японія)

3. Падрыхтоўка да ўспрымання новай тэмы:

А. Калектыўная гутарка  з класам:

- Як вы лічыце, чаму іменна такое слова сёння было прапанавана вам?

 - Што вядома вам аб гэтай краіне? Якія асацыяцыі ўзнікаюць у вас, калі вы чуеце гэта слова?

 - Якія словы вы маглі б падабраць для  характарыстыкі Японіі?

 - Чаму Японію можна назваць незвычайнай, дзівоснай краінай?

Б. Работа з тэкстамі вершаў па варыянтах:  прачытаць вершаваныя радкі і скласці кароткую характарыстыку краіны; настаўнік дапаўняе адказы вучняў дадатковай інфармацыяй

1 варыянт:   Япония – прекрасная страна И на Востоке первая она Что солнца луч встречает. Значит она: страна восходящего солнца! Четыре крупных острова Сикоку, Хоккайдо, Хонсю, Кюсю. И много мелких островов Волна морская их ласкает. Три моря омывают острова: Охотское, Японское, Китайское. Япония – прекрасная страна Природа то сурова там, то ласкова.

2 варыянт:  На островах в соленых водах Лежала древняя страна. От государств, других народов

Отличною она была. Цунами берег разрушали, И ежегодно много раз Земля внезапно содрогалась, И люди гибли в тот же час. Прекрасной там была культура, Веками строились дома. Что зарождалось здесь впервые, Не умирало никогда. Страной восходящего солнца Прозвали соседи ее, Встает из-за моря здесь солнце, За горы садится оно.

В. Работа з контурнымі картамі: абазначыць геаграфічныя аб’екты Г. Знаёмства з планам новай тэмы:

- Аб чым мы сёння з вамі даведаемся на ўроку?  ( на дошцы памячаюцца словы  дзяржаўны лад, міжусобныя войны, жывапіс і тэатр)

4. План новай тэмы
5. Асаблівасці дзяржаўнага ладу Японіі
6. Міжусобныя войны
7. Японскі жывапіс і тэатр

                  Асноўныя паняцці:

сёгун, ваенны правіцель у Японіі

самураі, феадалы-воіны ў сярэдневяковай Японіі

“смутны час”,  перыяд міжусобных войнаў у Японіі             

тэатр Но, нацыянальны японскі тэатр

5. Работа па новай тэме:
6. Уступнае слова настаўніка: У V ст.н.э. у Японіі ўтварыўся племянны саюз Ямата, на аснове якога склалася дзяржава. У VІІ ст. была створана сістэма кіравання, заснаваная на прынцыпах, перанятых з Кітая. Японія была адзінай пазаеўрапейскай  цывілізацыяй, дзе сфарміраваліся феадальныя адносіны.
7. Групавая работа з тэкстамі:   Аб тым, якія асаблівасці дзяржаўнага ладу былі ў Японіі ў сярэднія вякі, вы даведаецеся са сваіх заданняў. Кожная група атрымлівае  тэкст з заданнем, якое неабходна агучыць пасля падрыхтоўкі (пры адказе выкарыстоўваецца дадатковы ілюстрацыйны матэрыял)
8. 1 група: “Вярхоўныя правіцелі Японіі”
9. група: “Шлях самурая”
10. група: “Аб японскіх купцах”
11. група: “Аб сялянах”

3.Выступленні вучняў.  Па ходу іх адказаў запаўняецца  піраміда

                   Японскае грамадства

          імператар    сёгун

феадалы                          чыноўнікі

                  самураі

                  сяляне

                  рамеснікі

                  купцы

4. Настаўнік прапануе вучням разгледзець звычайныя маскі і адказаць на пытанне:

 - Якое дачыненне яны маюць да нашага ўрока?

5. Прагляд слайдаў прэзентацыі “Культура сярэдневяковай Японіі”: тэатр Но, жывапіс, чайная цырымонія,  сад камянёў, ікебана, сакура, бансай, арыгамі (словы запісваюцца на дошку).
6. Замацаванне: а) прыём “Чыстая дошка” (растлумачыць словы, запісаныя на дошцы)

б) графічны дыктант:

1. У Японіі рэальная ўлада належала імператару -
2. Сёгун – ваенны правіцельЯпоніі  +
3. Саслоўе самураяў займалася рамяством і гандлем   -
4. Асноўным заняткам самураяў была вайна +
5. У японскім тэатры акцёры іграюць у масках +
6. У тэатры ставіліся музычныя спектаклі пра сялян і купцоў -
7. Японскі жывапіс заўсёды адлюстроўваў войны самураяў -
8. Сад камянёў існуе толькі ў Кітаі -
9. Сакура – квітнеючая вішня +
10. Ікебана – складанне букетаў лекавых траў -

7. Д/з: §27, пытанні 5,6 ст.151
8. Рэфлексія: на дошку змясціць выявы масак (смайлікі) у залежнасці ад свайго настрою ад урока (вясёлы, сумны, задаволены, задумлівы і г.д.)
9. Падвядзенне вынікаў урока

Матэрыял да ўрока

1 варыянт:  Япония – прекрасная страна И на Востоке первая она Что солнца луч встречает. Значит она: страна восходящего солнца! Четыре крупных острова Сикоку, Хоккайдо, Хонсю, Кюсю. И много мелких островов Волна морская их ласкает. Три моря омывают острова: Охотское, Японское, Китайское. Япония – прекрасная страна Природа то сурова там, то ласкова.

2 варыянт:  На островах в соленых водах Лежала древняя страна. От государств, других народов

Отличною она была. Цунами берег разрушали, И ежегодно много раз Земля внезапно содрогалась, И люди гибли в тот же час. Прекрасной там была культура, Веками строились дома. Что зарождалось здесь впервые, Не умирало никогда. Страной восходящего солнца Прозвали соседи ее, Встает из-за моря здесь солнце, За горы садится оно.

Аб сялянах

    Сяляне павінны падымацца вельмі рана і перад работай у полі накасіць травы. Па вечарах ім неабходна плесці з саломы вяроўкі і сумкі, прычым усе работы павінны выконвацца вельмі акуратна. Муж павінен працаваць у полі, а жонка – дома. Ноччу таксама неабходна працаваць. Сялянскія работы павінны выконвацца з вялікім стараннем. Садзіць неабходна акуратна. Усё пустазелле выбіраць. Сяляне павінны насіць адзенне толькі з бавоўны ці каноплі,  але не з шоўку. Ім забаронена курыць тытунь, таму што гэта  шкодна для здароўя, адымае шмат часу і каштуе грошай. А яшчэ гэта можа выклікаць пажар. Сяляне павінны высаджваць бамбук ці дрэвы вакол дома, а апалае лісце выкарыстоўваць як паліва. Лісты, апаўшыя  з дрэва, наеабходна сабраць, каб выкарыстоўваць іх у ежу на выпадак голаду.

Аб японскіх купцах і рамесніках

   Купцы, у адрозненне ад самураяў,  не маюць жалавання і ўтрымліваюць сваю сям’ю на грошы, атрыманыя ад штогадовага гандлю.  Ім прыходзіцца быць  сціплымі ў адзенні, ежы, убранні  дома і адкладваць на “чорны” дзень…Так як купцам прыходзіцца на жыццё зарабляць ад сваіх кліентаў, то ім неабходна брацца за  самыя маленькія здзелкі, і  таму яны не павінны зневажаць ці праяўляць непавагу нават да служанак і дзяцей.  Асноўнае правіла жыцця купца – быць адданым свайму гаспадару і быць удзячным сваім кліентам.    Рамеснікі займаліся вырабам і пастаўкай тавараў на продаж.

Шлях самурая

   Самураі  (воіны)  займалі ў Японіі асобнае становішча.  Прыналежнасць да самурайскага саслоўя перадавалася па спадчыне. Самураі мелі пэўныя прывілеі:  напрыклад, права насіць два мячы: доўгі і кароткі. Гэтыя людзі і члены іх сем’яў не сеялі, не жалі, заняткі рамяством і гандлем лічылі ганьбай. Галоўнымі вартымі заняткамі для іх былі вайна і авалодванне баявымі мастацтвамі. Яны былі вернымі свайму гаспадару і беспярэчна падпарадкоўваліся яму.

Вярхоўныя правіцелі Японіі

     Кіраўніком дзяржавы па-ранейшаму лічыўся імператар. Асоба імператара для японцаў з’яўлялася свяшчэннай. Імператары, як і  раней, мелі пышныя палацы, шматлікіх прыдворных. Ім падпарадкоўваліся вышэйшыя чыноўнікі і чыноўнікі на месцах.     Але на самай справе ўся ўлада належала сёгуну – ваеннаму правадыру. Яны лічыліся першымі з самураяў. Ва ўсе вобласці і раёны краіны сёгуны назначалі сваіх давераных асоб. Кожны сёгун вызначаў свайго пераемніка. Так з’явіліся цэлыя дынастыі сёгунаў. На пачатку 14 ст. кіравалі краінай сёгуны з роду Мінамота, а затым – з  роду Асікага.

Икебана Только в одной стране мира, в Японии, существует уникальный и очень древний вид искусства — искусство составлять букет. Слово «Икебана» происходит от японского ikeru (生け る, размещать, расставлять, жизнь, рождение") и hana (花, «Цветок»). Существуют следующие переводы: «дать жизнь цветам» и «расставить цветы». Истоками икебаны является ритуальный обряд по подношению цветов Будде и предкам. Этот обряд появился в Индии и пришел в Японию вместе с буддизмом из Китая. Первую школу икебаны создал священник храма Роккакудо в Киото. Он был большим мастером в составлении цветочных композиций для подношений божествам. Многие священники спрашивали у него совета и учились искусству составления композиций. Этот мастер жил около озера, которое по-японски называется «ikenobo» и этим словом начали называть мастеров икебаны, которые жили в этом месте. В конце 15 века искусство икебана широко распространилось по всей Японии, а также было оценено по достоинству простыми людьми, а не только императорской семьей и ее окружением. Икебана — вторая жизнь цветов – необычное искусство, создано нацией, которая веками воспитывала в себе умение обращаться к природе, как неисчерпаемой сокровищнице прекрасного. Искусство икебана горячо любимо народом за то, что оно общедоступно, за то, что оно помогает даже в бедности чувствовать себя духовно богатым. Мастер, срезая цветы, лишает их жизни, но, помещая в композицию, пропускает их через свою душу и, таким образом, воскрешает их в своем произведении, но уже в совершенно ином качестве. Художник должен понять душу цветка, ветки, корня. И только тогда возникает прекрасное произведение. Икебана — это целая наука, ее преподают в Японии в специальных школах. Обучают детей этому искусству с 6 лет три раза в неделю. Создатель Икэнобо придумал собственный стиль, который назвали Рикка. Первоначально икебаны в стиле Рикка украшали храмы. Композиции этого направления символизируют величие природы. Так, ветви сосны изображают камни и скалы, а белые хризантемы — стремительные горные реки. Стиль Рикка отличался изяществом и в то же время официальной строгостью. Параллельно с Рикка развивались и другие стили икебаны. Например, для чайной церемонии, начиная с 16 века, принято составлять композиции из одного цветка. Этот стиль, довольно, кстати, простой, называют тябана. Для такой икебаны, как правило, берут неброскую простую вазу. Еще один стиль, который благодаря своей простоте и естественности был популярен среди всех слоев населения, это нагеире (nageire). Для такой икебаны обычно используют высокие вазы с узкой горловиной. Но цветы в сосуде стоят свободно, повинуясь естественным законам роста. Никаких особых правил в этом стиле не существует, цветы могут не только стоять прямо, но и опираться на стенки вазы (в некоторых случаях используют также специальные деревянные подпорки). В XX веке в икебане стали использовать для композиций камни, металл, пластик, перья, а от растений берут не только цветы и ветви, но и корни, коряги, лозы лиан. Для икебаны не использует хрустальные вазы, крайне редко стеклянные. В роли вазы можно использовать что угодно, вплоть до самых неожиданных предметов: детскую игрушку, подвернувшуюся корягу, кусок трубы…. В японском доме икебана ставится в специальной нише – токономе. Икебана привлекает тем, что не требует большого количества природного материала. Чтобы сделать изящную композицию, порой достаточно одной ветки или одного цветка. Например, ветка абрикосового дерева, используемая в икебане символизирует красоту женщины. Соприкосновение с этим замечательным искусством дарит людям радость творчества, просто помогает жить. Икебана и по сей день остается одним из самых ярких видов искусства в японской культуре. О нем рассказывают по телевидению, ему обучают в школах и им восхищаются. Это поэма из цветов, кусочек живой природы, который вы принесли в свой дом (демонстрация составленной учащимися икебаны). Бонсай Бонса́й (яп. 盆栽 букв. «выращенное в подносе») — искусство выращивания точной копии настоящего дерева в миниатюре. Слово «бонсай» происходит от китайского «пэнь-цай». Возникло искусство в 231 году до н. э. в Китае. Первые изображения бонсай – хатитуэ, можно встретить на свитках позднего периода Камакура (13-14 вв.). Почему японцы полюбили карликовые деревья? Все очень просто. Не имея большой территории и возможности иметь сад возле дома, японцы сажали маленькие деревья, которые не занимали много места, у себя дома. В Японии практика выращивания и уход за единичными растениями (иногда в течение нескольких поколений) была доведена до уровня искусства. Бонсай был популярен во всех слоях японского общества, а не только среди аристократов. Искусство бонсай сложное и требует очень много терпения, ведь надо вырастить миниатюрное растение, которое будет повторять облик взрослого. Нередко на создание такого деревца уходят десятки лет!!! Бонсай бывает абсолютно разных форм, главное условие — это напоминать форму взрослого дерева. Также различаются и размеры: от 5 до <metricconverter productid=«120 см» w:st=«on»>120 см. Первоначально для бонсай выбирали растения из дикорастущих в саду в силу их особых характеристик. Большинство было собрано в горных районах, где неблагоприятные климатические условия способствовали их превращению в уникальные экземпляры. Любое растение можно вырастить в стиле бонсай. В бонсай отдают предпочтение вечнозеленым деревьям (сосна, кедр, кипарис), а также листопадным (вишня, клен, бук). Растет бонсай в специальном контейнере, обычно его держат вне дома. Контейнер для классического типа бонсай выбирают темного цвета без глазури. Как правило, листопадные деревья помещают в контейнеры овальной формы, вечнозеленые – прямоугольный. В бонсай существуют два основных стиля: классический и «литературный». В первом стиле ствол дерева толще, чем у вершины, а во втором – все наоборот. Бонсай в контейнере представляет собой независимую от почвы цельную систему, как бы цельный микрокосмос. Именно в этом смысле говорят «небо и земля» в одном контейнере. Растение в бонсай всегда должно быть несколько сдвинуто от центра контейнера. Это делается не только для лучшего зрительного восприятия. Центральная точка символизирует место соединения неба и земли и ничто не может занимать это место. Японцы часами могут любоваться такими садиками, проводить около них все свободное время в раздумьях, отдыхая от тяжелого трудового дня. Кимоно. Любой национальный костюм, так или иначе, отражает особенности материальной и культурной жизни народа, в том числе и национальный характер. В японском языке кимоно означает «одежда». Первооснова кимоно – одежда из Китая, Кореи и Монголии. Существуют несколько разновидностей кимоно: мужские, верхние и нижние, домашние и спальные. Кимоно представляет собой прямокроенный халат с широкими рукавами, запахивающийся на груди на правую сторону, как у мужчин, так и у женщин. На левую сторону запахивают только на покойнике перед погребением. Мужчины фиксируют запах на бедрах, завязывая узел на бедрах, завязывая узел галстучного типа, справа и сзади. Характерной чертой кимоно являются рукава содэ (袖), которые обычно намного шире толщины руки. Мужские кимоно существенно не отличаются от женских, а шьются, как правило, из ткани приглушенных неярких тонов. Расцветка женских кимоно может быть любой, здесь все зависит от вкуса, настроения, времени года. Покрой кимоно, сложившийся 14 веков назад, не изменился до сих пор — постоянство, способное привести в ужас современных модельеров. Японка кимоно не шьет, она его конструирует, складывая из кусков ткани, вырезанных в виде прямоугольных фигур. Кимоно делается из цельного куска ткани. Отрез ткани обычно около сорока сантиметров в ширину и одиннадцать с половиной метров в длину. Этого достаточно, чтобы пошить одно кимоно на взрослого человека. Готовое кимоно содержит четыре полосы ткани: две из них покрывают тело, а из оставшихся формируют рукава, кроме этого, используют дополнительные полосочки для ворота и тому подобного. В прошлом кимоно часто распарывали перед стиркой и сшивали вручную после неё. Одно и то же кимоно приходится в пору женщинам, худым и полным, но это не означает, что сконструировать кимоно проще, чем сшить европейское платье. 10 лет учатся японки искусству шить нарядное кимоно. Самые простые кимоно можно начинать конструировать через два года учебы. Хорошие кимоно стоят дорого. Материал для них обычно ткут и расписывают вручную. При этом применяют канитель из золотых и серебряных нитей, а при крашении – присыпку из золотых и серебряных порошков. Сшить парадное кимоно возьмется только мастер: необходимо так подобрать куски ткани, чтобы узор органично перетекал со спины на грудь и рукава, и создавалось впечатление, что это не просто одежда, а нечто большее – произведение искусства. Купленное в детстве кимоно японка может носить всю жизнь. Немаловажной деталью наряда является пояс оби. Как правило, для него ткут специальный кусок парчи или плотного шелка длиной четыре метра. В прежние времена форма узла указывала на сословную принадлежность японки. Парадное кимоно не стирают, а лишь чистят. А если решаются постирать, то распарывают на куски, которые затем раскладывают на специальные доски для просушки. Хранят кимоно в сложенном виде, завернув в несколько слоев специальной бумаги. Хайку. Ха́йку (яп. 俳句) — жанр традиционной японской лирической поэзии вака, известный с XIV века. В самостоятельный жанр эта поэзия, носившая тогда название хокку, выделилась в XVI веке; современное название было предложено в XIX веке поэтом Масаока Сики. Хайку – национальная японская форма поэзии, жанр поэтической миниатюры, просто, лаконично, ёмко и достоверно изображающий природу и человека в их нерасторжимом единстве. В средние века был одним из наиболее популярных литературных жанров в Японии. Традиционно хайку — это три строчки, 5+7+5=17 слогов. Большинство хайку состоят из двух частей-предложений, 12+5 или 5+12. Разделяются эти части специальным разделительным словом, играющим роль знака препинания. Зачастую разделительных слов вообще нет, да и сами хайку обычно записываются на японском в виде одного вертикального столбца. В этом случае разбиение просто подразумевается по класическому паттерну 5+7+5 (примерно так же, как при записи в строчку русских стихов можно предполагать, что рифмованные слова стоят на концах строк). Вообще, будучи по происхождению «начальными строфами», хайку зачастую имеют «незавершенный вид», т.е. не представляют собой грамматически законченных предложений. Каждое хайку — это чувство-ощущение, запечатленное в небольшой словесной картинке-образе. Два основных качества образов: А) Они приходят из непосредственного жизненного опыта: определенные яркие моменты жизни, впечатляющие нас и схваченные нашим «внутренним фотоаппаратом»; странные совпадения; смешные случаи; пейзажи, резонирующие с нашим внутренним состоянием или даже изменяющие наше настроение, приносящие нам неожиданное ощущение печали, одиночества, или какое-то другое чувство, которое даже невозможно назвать. Б) Будучи записаны словами, эти «картинки» должны вызывать похожие ощущения в читателях: нужно не только описать свой опыт словами, но сделать это так, чтобы воздействовать на читателя. Искусство написания хайку — это своего рода танец на узком перешейке между «лужами» (А) и (Б): увлекаясь (А), можно написать много «натуральных» фраз типа «красивые листья на деревьях!», но это никого на впечатлит. Или же наоборот: если увлечься языковыми эффектами и уникальными видениями (Б) — это будет сложно воспринять другому человеку. Белая ночь - как долго звонит телефон в доме соседа. Чайная церемония. Чайная церемония (яп. 茶の湯 тя но ю?) — специфическая ритуализованная форма совместного чаепития, созданная в средние века в Японии и по настоящее время культивируемая в этой стране. По различным источникам, начало употребления чая в Японии относится к VII—VIII векам нашей эры. Чай был завезён в Японию с материка. Считается, что его завезли буддийские монахи, для которых чай был особым напитком — его пили во время медитаций и подносили Будде. Чайная церемония была непременным атрибутом встреч японских философов и художников. Во время чаепития произносились мудрые речи, читались стихи, рассматривались произведения искусства. При этом тщательно для каждого случая подбирались букеты цветов и специальная посуда для заварки напитка. Постепенно такая процедура захватывала и другие слои общества. Существует множество разновидностей чайной церемонии, из которых выделяется шесть традиционных: ночная, на восходе солнца, утренняя, послеобеденная, вечерняя, специальная. Ночная церемония. Обычно проводится при луне. Сбор гостей происходит незадолго до полуночи, завершается церемония не позже четырёх часов утра. Особенностью ночной церемонии является то, что порошковый чай готовят непосредственно во время церемонии, перетирая в ступке чайные листья, и заваривают очень крепко. Такой чай бывает очень крепким, его не подают на пустой желудок. Поэтому сначала гостей легко угощают различной едой. На восходе солнца. Церемония начинается в три-четыре часа утра и продолжается до шести утра. Утренняя. Проводится обычно в жаркую погоду (когда утро — наиболее прохладное время), начинается около шести утра. Послеобеденная. Начинается около часа пополудни, из еды подаются только пирожные. Вечерняя. Начинается около шести часов вечера. Специальная (риндзитяною). Церемония проводится по особым случаям: праздник, специально организованная встреча друзей, празднование какого-либо события, смена времен года ит.д. В качестве помещения некоторые японцы используют специальные чайные домики, которые не имеют фундамента. Получается, что пол находится на одной прямой с землей, это способствует общению с природой. В других случаях для соединения энергии Инь и Янь помещение чайной церемонии должно состоять из двух зон: садовой, в которую гости попадают сначала, и чайной комнаты, куда гости заходят позже. Комната должна быть немного затемненной, это придаст особую атмосферу и таинственность. На момент прибытия гостей огонь в очаге уже горит, котёл с водой стоит над огнём. Войдя в домик, гость в первую очередь должен обратить внимание на нишу напротив входа — токонома. Перед приходом гостей хозяин вывешивает там свиток с изречением, а также помещает букет цветов и курильницу. Изречение определяет тему, которой посвящается церемония, и передаёт душевное состояние хозяина. Хозяин входит в чайный домик последним, причём не сразу после гостей, а немного погодя, чтобы дать гостям возможность без спешки рассмотреть и оценить предметы в токонома. Войдя в домик, хозяин кланяется гостям и занимает своё место — напротив гостей, около очага. Рядом с местом хозяина расположены необходимые для приготовления чая предметы: деревянная шкатулка с чаем, чаша и бамбуковая мешалка. Вся церемония – это совокупность строго регламентированных действий, называемых «ката». Хозяин вытирает чайницу и ложку специальной салфеткой — фукуса и моет венчик в холодной воде, которую наливает из чайника ковшом. Чай засыпается в грубую керамическую чашу, туда же заливается небольшое количество кипятка, содержимое чаши размешивается бамбуковой мешалкой до превращения в однородную массу и появления зелёной матовой пены. Затем в чашу добавляется ещё кипяток, чтобы довести чай до нужной консистенции. Чашу с приготовленным чаем хозяин с поклоном подаёт гостям (традиционно — по старшинству, начиная с самого старшего или самого почётного гостя). Гость кладёт на левую ладонь шёлковый платок (фукуса), принимает чашу правой рукой, ставит её на левую ладонь и, кивнув следующему по порядку гостю, отпивает из чаши. Затем он кладёт фукуса на циновку, обтирает край чаши бумажной салфеткой и передаёт чашу следующему. Каждый гость повторяет ту же процедуру, после чего чаша возвращается к хозяину. Употребление чая из общей чаши символизирует единение собравшихся. После того, как чаша обойдёт всех гостей, хозяин снова передаёт её гостям, теперь уже пустую, чтобы каждый мог внимательно рассмотреть чашу, оценить её форму, снова почувствовать в своей руке. С этого момента начинается следующая стадия церемонии — хозяин готовит лёгкий чай в отдельной чашке для каждого из гостей. Начинается беседа. Эта часть церемонии — отдых, во время неё не говорят о делах, повседневных заботах. Предметом обсуждения становится свиток в токонома, изречение, написанное на нём, красота цветочной композиции, чаша, другая утварь, сам чай. Непосредственно перед подачей чая гостям подаются сласти. По завершении беседы хозяин, ответив на все вопросы гостей, с извинением покидает чайный домик, показывая тем самым, что церемония подошла к завершению. В отсутствие хозяина гости осматривают очаг, на котором готовился чай, ещё раз обращают внимание на цветы в токонома, которые к моменту завершения церемонии должны раскрыться. Раскрывшиеся цветы служат напоминанием о времени, проведённом вместе участниками церемонии. Пока гости покидают чайный домик, хозяин находится вблизи от его входа, молча кланяясь уходящим. После ухода гостей хозяин некоторое время сидит в чайном домике, вспоминая прошедшую церемонию и восстанавливая в памяти, оставшиеся от неё ощущения. Затем он уносит всю утварь, убирает цветы, протирает татами в домике и уходит. Оригами Оригами – это японское искусство складывания из бумаги различных фигурок. Искусство складывания фигурок из бумаги появилось давно, самой древней из таких фигурок считается фигурка птицы, сложенная в Испании. Однако, именно в Японии искусство оригами стало необычайно популярным и оттуда разошлось по всему миру. В древней Японии искусство оригами было очень популярным среди аристократических кругов. Этому искусству с детства учили детей из благородных семей, все придворные должны были уметь складывать фигурки из бумаги. Впоследствии это искусство распространилось среди простого японского народа, появилось множество новых художественных форм и техник оригами. В годы реставрации Мэйдзи, после окончания периода самоизоляции, европейцы начали интересоваться японской культурой, в том числе и искусством оригами. И это искусство начало распространяться по всему миру. Особую популярность искусство оригами приобрело после второй мировой войны благодаря японскому мастеру оригами по имени Йошизава Акира. Он создал множество авторских фигурок, а также изобрел способ записывать процесс складывания специальными условными знаками. В классическом оригами каждая фигурка складывается из отдельного листа бумаги. Для оригами необходимо использовать специальную тонкую бумагу, которая подходит для многократного складывания. Интересна также техника мокрого складывания, когда бумага, из которой складывается фигурка, слегка увлажняется в нужных местах для придания ей необходимой пластичности. Если проявить терпение, то научиться складывать фигурки из бумаги покажется не таким сложным. При этом необходимо помнить, что оригами – это не только техника, но в первую очередь – искусство, поэтому, складывая фигурку, не забывайте делать это с душой. «Древняя японская легенда рассказывает, что если сложить из бумаги тысячу журавликов, исполнится желание. Некоторые люди так и делают — покупают специальные наборы квадратиков бумаги и часами делают птичек. Неужели действительно их желания исполняются? Секрет древней легенды состоит в том, чтобы складывать фигурки не себе, а подарить их окружающим и получить в ответ тысячу улыбок. Тогда появятся новые друзья, а с их помощью действительно и желания часто исполняются!»

Классный час «Все профессии нужны, все профессии важны»

Цели: ознакомить детей с несколькими видами профессий; показать значение трудовой деятельности в жизни человека; воспитывать уважительное и доброе отношение к людям разных профессий.

Оборудование: иллюстрации с изображением людей разных профессий, «чудо-мешок» с предметами труда, выставка книг по данной теме (тема записана на доске), толковый словарь

Ход мероприятия

Вступительное слово учителя

Учитель. Кто создал все, что нас окружает, - дома, машины, одежду? (Ответы детей.)

Сегодня мы поговорим о профессиях. Что такое профессия?

Ученики. Это труд, который люди выбирают себе на всю жизнь.

Учитель. Давайте обратимся к толковому словарю и посмотрим значение этого слова.

«Профессия - это основное занятие человека, его трудовая деятельность».

Людям каких профессий необходимо трудиться?

Ученики. Трудиться надо всем.

Учитель. А какие пословицы о труде вы знаете?

Работа с пословицами

Объясняют смысл каждой пословицы:

• Труд создал человека.
• Без труда не вынешь и рыбку из пруда.
• Труд кормит и одевает.
• Кто любит трудиться, тому без дела не сидится.
• Терпенье и труд все перетрут.
• Наскоро делать - переделывать.
• Люби дело - мастером будешь.
• Научился сам - научи другого.

Игра «Угадай профессию»

Учитель. Приготовьтесь внимательно слушать стихи-загадки, они помогут выявить среди вас знатоков профессий. (показ иллюстрации людей этих профессий.)

Поет рожок, поет рожок!

Мы гоним стадо на лужок.

Пасем коров мы целый день,

Лишь станет жарко - гоним в тень. (Пастухи.)

Упрятав челку под фуражку,

Веду я с папой в поле вспашку.

Я горд работой на земле,

От пота вымокла рубашка...

Зато ладони - на руле. (Тракторист.)

Никто не свете так не может

Одним движением руки

Остановить поток прохожих

И пропустить грузовики. (Милиционер-регулировщик.)

Нелегко снимать зверей.

Заяц просит: «Поскорей!»

Мышь пищит: «Боюсь немножко,

Что увидит снимок кошка».

«Уколю, - грозится еж, -

Если снимка не пришлешь!» (Фотограф.)

Кто стучится в дверь ко мне

С толстой сумкой на ремне,

С цифрой пять на медной бляшке,

В синей форменной фуражке? (Почтальон.)

Добрая хозяюшка

Цыплят позвала, зерен дала.

Хозяюшка: «Цып-цып-цып!»

А цыплята: «Сыпь-сыпь-сыпь!» (Птичница.)

Он умеет гарцевать,

Зверей и птиц дрессировать,

И на трапеции вертеться,

И на канате танцевать. (Циркач.)

Кладет кирпич за кирпичом -

Растет этаж за этажом,

И с каждым часом, с каждым днем

Все выше, выше новый дом. (Каменщик, строитель.)

Скажите, кто так вкусно

Готовит щи капустные.

Пахучие котлеты.

Салаты, винегреты.

Все завтраки, обеды? (Повар.)

С огнем бороться мы должны –

Мы смелые и храбрые.

Мы очень людям всем нужны.

Так кто же мы? (Пожарные.)

Встаем мы рано, ведь наша забота -

Всех отвозить по утрам на работу. (Водители.)

Встанем мы, когда вы спите.

И муку просеем в сите.

Докрасна натопим печь,

Чтобы хлеб к утру испечь. (Пекари.)

Он науки изучил.

Землю словно приручил.

Знает он, когда сажать,

Сеять как и убирать.

Он знаток в краю родном

И зовется... (агроном).

Прошлый раз был педагогом,

Послезавтра - машинист.

Должен знать он очень много,

Потому что он... (артист).

Кто по круче чуть заметно

К туче, к туче метр за метром

Поднимается с трудом,

На спине неся свой дом?

Думай, думай, не ленись!

Не улитка -... (альпинист).

Царь сегодня, завтра - вор.

Роли все сыграл... (актер).

Выступает в цирке брат,

Он воздушный... (акробат).

Защищать в суде всех рад

Наш умелый... (адвокат).

Он финансовый факир,

В банк к себе вас ждет... (банкир).

Его работа - в глубине, на самом дне.

Его работа - в темноте и тишине.

Но кто же он, ответь-ка на вопрос:

Не космонавт, а ходит среди звезд. (Водолаз.)

Кто в дни болезней всех полезней

И лечит нас от всех болезней? (Врач.)

Его приходу каждый рад,

Когда на кухне водопад. (Водопроводчик.)

У слона иль мышки жар –

Их спасет... (ветеринар).

Слезо-носовытиратель

В группе нашей... (воспитатель).

Путь его тяжел и долог,

Ищет залежи... (геолог).

Под оркестр поет наш хор.

Впереди всех... (дирижер).

Кто у постели больного сидит

И как лечиться ему говорит?

Кто болен - он капли предложит принять.

Тому, кто здоров, - разрешит погулять. (Доктор.)

Сочинять законы рад

В думе нашей... (депутат).

Бормашины слышен свист –

Зубы лечит всем... (дантист).

Почерком быстрым исписан весь лист –

Очерк в газету строчит... (журналист).

Вот вам чертеж, где каждый размер

Новой детали дал... (инженер).

Пазакласнае мерапрыемства

“Зямля бацькоў – жыцця крыніца”

(5-7 класы)

Кулага Ганна Аляксандраўна, 

настаўніца беларускай мовы і літаратуры

Мэты:

1. Садзейнічаць фарміраванню сацыяльна актыўнай асобы з грамадзянска-гуманістычным светапоглядам.
2. Развіваць уменні працаваць у камандзе, сябраваць, аналізаваць мінулае і сучаснае.
3. Выхоўваць любоў да сваёй Радзімы, гонар за дасягненні свайго народа, выхоўваць патрыятычныя пачуцці, неабыякавыя адносіны да памяці, да гісторыі Радзімы, роднай мовы. Выхоўваць чалавека-грамадзяніна, патрыёта Беларусі, добрага гаспадара на сваёй зямлі, адказнага за вынікі сваёй дзейнасці і перад продкамі, і перад сучаснікамі, і перад нашчадкамі

Абсталяванне:

Вершы беларускіх пісьменнікаў, партрэты Ефрасінні Полацкай, Вітаўта Вялікага, Францішка Скарыны, Кастуся Каліноўскага, Янкі Купалы.

Выявы Сафійскага Сабора, Белай вежы, Мірскага замка, касцёла св. Сымона і Алены, відэафільм “Беларусь” і “Мінск”, прэзентацыя “Зямля бацькоў – жыцця крыніца”

Творчы калектыў вучняў  - каля 10 чалавек

Ход мерапрыемства

Відэафільм “Беларусь”

Вядучы:

Дзень добры, паважаныя сябры! Бацькаўшчына, Радзіма, Айчына. Родны край. Старонка родная…. Шчырымі, лагоднымі словамі называем мы родную зямлю, дзе нарадзіліся, грамадзянамі якой мы з вамі з’яўляемся. Якая яна, наша зямля?

Вучань чытае верш Эдзі Агняцвет :

Зямля з блакiтнымi вачамi - Раздолле рэчак i лугоў! Тут называюць Васiлькамi На Беларусi хлапчукоў,

Звiняць крынiцы, як цымбалы, Сцяжынкi свецяць у лясах. Палі, узгоркi, перавалы - Прасторны шлях, далёкi шлях!

Краiна славы партызанскай, Краіна міру i даброт! Ты - наша гордасць, Наша казка, Як сонца, шчодры твой народ.

Твае сыны, Твае ўнукі, Мы любiм гул тваiх бароў. І рэкi цягнуцца, як рукi, Да цёплых, верных рук сяброў.

Вядучы: Дзе знаходзіцца наша краіна?

Вучань чытае верш  Уладзіміра Караткевіча

Дзе мой край? Там, дзе вечную песьню пяе Белавежа, Там, дзе Нёман на захадзе помніць варожую кроў, Дзе на ўзвышшах Наваградскіх дрэмлюць суровыя вежы І вішнёвыя хаты глядзяцца ў шырокі Дняпро.

Ты ляжыш там, дзе сіняя Прыпяць ласкава віецца, Дзе Сафія плыве над Дзьвіною, нібы карабель... Там, дзе сэрца маё зь першым крокам, як молат, заб'ецца, Калі б нават сьляпым і глухім я прыйшоў да цябе.

Што сьляпым? Нават мёртвым успомню высокія зоры, Над ракою чырвонай і цьмянай палёт кажаноў, Белы ветразь на сініх, на гордых, як мора, азёрах, І бары-акіяны, і неба - разьлівы ільноў.

Дзе мой край? Там, дзе людзі ніколі ня будуць рабамі, Што за поліўку носяць ярмо ў безнадзейнай турме, Дзе асілкі-хлапцы маладымі ўзрастаюць дубамі, А мужчыны, як скалы, - ударыш, і зломіцца меч.

Дзе мой край? Там, дзе мудрыя продкі ў хвоях паснулі, Дзе жанчыны, як радасны сон у стагах на зары, А дзяўчаты, як дождж залаты. А сівыя матулі, Як жніўё з павуціньнем і добрае сонца ўгары.

Там зьвіняць неўміручыя песьні на поўныя грудзі, Там спрадвеку гучыць мая мова, булатны клінок. Тая гордая мова, якую й тады не забудзем, Калі сонца зь зямлёю ў апошні заглыбяцца змрок.

Ты - наш край. Ты - чырвоная груша над дзедаўскім домам, Лістападаўскіх зьнічак густых фасфарычная раць, Ты - наш сьцяг, што нікому, нікому на сьвеце, нікому Не дамо абсьмяяць, апаганіць, забыць ці мячом зваяваць.

Мы клянёмся табе баразной сваёй першай на полі І апошняй ральлёй, на якую ўпадзём у журбе. Мы клянёмся табе, што ніколі, Ніколі, Ніколі, Так, Ніколі ня кінем, Ня кінем, Ня кінем цябе.

Вядучы: Якія ж скарбы мае наша краіна?

Вядучы: Самы вялікі скарб Беларусі – гэта людзі. Вядомы беларускі пісьменнік У.Караткевіч пісаў так: “Жывы, разумны, працавіты і вольналюбівы беларускі народ! Беларус адрозніваецца шчодрасцю, гатоўнасцю заўсёды прыйсці на дапамогу ў бядзе”.

Мы ўшаноўваем памяць нашых слаўных продкаў: Ефрасінні Полацкай,  Кірылы Тураўскага, Францыска Скарыны, Кастуся Каліноўскага, Францішака Багушэвіча, Адама Міцкевіча, Янкі Купалы, Якуба Коласа і шмат- шмат іншых.

Вядучы: Не менш вялікі скарб для беларусаў – гэта наша родная мова. Вядомая беларуская паэтэса Цётка пісала: ”Бедны той, хто не мае скарбаў вечных – скарбаў душы. Такі скарб, каторы ніхто і ніколі адабраць ад нас не здолее,- гэта любоў да Бацькаўшчыны, да свайго народа, да роднай мовы...” Адраджэнне беларускай культуры – складаны і шматгранны працэс, у аснове якога ляжыць пашана да роднай мовы як галоўнага духоўнага здабытку народа.

Вучань чытае верш  Генадзя Бураўкіна

         Слова наша роднае, хапала На стагоддзі доўгія цябе. Багдановіч, Колас і Купала Прыпадалі да цябе ў журбе. Абкідалі кпіны і абразу, З дзён былых цягнулі ў заўтра ніць І , хаця не ўсіх і не адразу, - Навучылі ўсё ж цябе цаніць, Вымытае ў гулкіх навальніцах, Нам як запавет перадалі, Каб пілі і не маглі напіцца І ўзнялі наўздзіў ўсёй зямлі.

Мова продкаў нашых і нашчадкаў – Шэпт дубровы і пчаліны звон, - Нам цябе ласкава і ашчадна Спазнаваць ажно да скону дзён, Па чужых краях не пабірацца, Не аддаць цябе на забыццё, Наша невычэрпнае багацце, Наша несмяротнае жыццё.

 Вядучы: Чым жа мы можам ганарыцца?

Гэта нашыя гарады, мястэчкі, вёсачкі. Яны – каштоўнейшыя радовішчы нашай культуры і гісторыі. Яны і зараз вызначаюць шлях паступальнага руху нацыі. У гарадоў, як і ў людзей ёсць душа. Негледзячы на нягоды і ліхалецці, Полацк захаваў у сваёй душы чысціню і высакароднасць. Ён здольны вылечыць ад жыццёвай мітусні і прымусіць падумаць пра вечнае, успомніць, хто мы, адкуль і куды ідзём.

Вядучы:

Полацк - адзiн са старажытных гарадоў на тэрыторыi Усходняй Еўропы. Упершыню згадваецца ў летапiсах пад 862 г. Па ініцыятыве Міністэрства культуры ў Беларусі ўпершыню праводзіцца спецыяльная рэспубліканская акцыя па штогадовым вызначэнні культурных сталіц. У 2010 годзе афіцыйны статус «Культурная сталіца краіны» атрымаў Полацк.

Вучань чытае верш Ірыны Багдановіч “Мінулае”

Ля Полацкай Сафіі прыпынюся. Сустрэне строгім выглядам яна. Я Полацкай Сафіі пакланюся — Прытулку, дзе ўладарыць даўніна.

Калісьці дабрадзействам Усяслава Сафія свой зазнала зорны час. У галубцы выводзіла Прадслава Па літарцы свяшчэннапісу вязь.

I летапісец дбайна і натхнёна Тутэйшай мовай, так, як вымаўляў, Пра недарод, князёў, паходы, войны На аркушах, прывезеных здаля, Паведамляў і даты занатоўваў Як сведка слаўных дзён і дзён благіх.

О, колькі б тайнаў нам адкрыла слова, Калі б знайшоўся летапіс такі! Да неба вежы белыя ўзняты, Нібы для ўсіх вымольвае яна Палёгкі там, дзе дух зламалі страты, Відушчасці, дзе праўда не відна.

Ля Полацкай Сафіі прыпынюся. Павее прахалодай ад ракі. Я гаварыць і дыхаць тут баюся, Бо тут гавораць, дыхаюць вякі. I мур стары, старанна паднаўлёны, Аберагае дух сваіх майстроў, I ачышчае сэрцы ад праклёнаў, I захінае душы ад вятроў...

Вядучы: Белая Русь – пяшчотнае і паэтычнае імя, якое вельмі добра падыходзіць нашай краіне.

Белая – значыць светлая, чыстая, нявіннная. Беларусі не уласцівы яркія фарбы Міжземнамор’я, не здзіўляе яна экзатычнасццю Афрыкі і тонкаю хітрасццю Усходу. Яе ціхая прывабнасць праяўляецца паступова – у мяккіх пералівах ранішняга неба над размытаю лініяй гарызонта, у зеляніне прывольна раскінутых палеў, у водары сасновага бору, у журботным крыку журавоў.

 Вядучы: Працягнем наша падарожжа?

Так, давайце завітаем ў Віцебск. Гэты горад размясціўся на берагах вялікай ракі – Заходняй Дзвіны.  Ен быў заснаваны ў 974 годзе. Зручнае месцазнаходжанне  на гандлёвым шляху “з варагаў у грэкі” спрыяла хуткаму развіццю горада.  Менавіта ў гэтым горадзе быў пучшаны першы трамвай, тут працаваў сусветнавядомы мастак Марк Шагал.

А зараз?

Віцебшчына – гэта азёрны край, а Віцебск - абласны цэнтр, які кожны год збірае “Славянскі кірмаш”: вядомыя, таленавітыя людзі не толькі з Беларусі, але і са ўсяго свету наведваюць гэты прыгожы горад.

Вучань чытае верш Ларысы Геніюш

Благаславенны край наш, ад азёраў сіні! Лугоў раздольле ды шырокі стэп, Сынам даючыя жыцьцё жанчыны І нівы, родзячыя хлеб...

Благаславенныя лясы нашы і рэкі, Наш белы сад, блакітныя ляны, Благаславенныя заўсёды і навекі Краіны нашай верныя сыны...

Адвечныя шляхі маёй айчыны, Мячы і кнігі Белае Русі І гарады, дзе родзяцца Скарыны, Сялібы, скуль выходзяць Кастусі...

Благаславенныя старыя ў пушчах дрэвы І мовы роднай найсьвяцейшы скарб, Старой зямлі старэйшыя напевы І продкі нашы, што ў курганах сьпяць...

Вядучы: Так. Наша мінуўшчына – гэта тая светлая крынічка, да якой з прагнасцю прыпадзе стомлены няблізкай дарогай спадарожнік, каб наталіць смагу, каб набыць упэўненасць, каб адчуць сябе чалавекам на сваёй суверэннай і мірнай зямлі – спадчыне продкаў.

Вядучы: А  што ж з’яўляецца сэрцам Беларусі?

Відэафільм “Мінск”

Вучань чытае верш “Сэрца Беларусі” Пятро Ліпая

Дзе Свіслач срабрыцца між долаў, А шлях - на Маскву ды Парыж, У цэнтры Еўропы, наш горад - Зямлі беларускае волат Нязломны, спрадвек ты стаіш. Узнёсся ў праспектах Твой воблік славянскай красы - Прыветны, руплівы, гасцінны, Пад сцягам свабоднай краіны На ўсе блаславёны часы. Абеліск у высь глядзіцца, Звон Сабора над гарой: "Слаўся, Мінск - краса-сталіца! Слаўся, Мінск - горад-герой!" У памяці дзень вызвалення - І радасць, і плач між руін... Як доўга чакаў ты збавення! Змагаўся, не не стаў на калені, Народа няскорнага сын. Прад Вечным агнём пакланюся... Мінск! Мужны твой подвіг не згас. З табой мы ў шчасці і скрусе. Ты - сэрца святой Беларусі, Ты ў сэрцы кожнага з нас!

Вядучы: Шляхі, шляхі, аднак не заўсёды яны радасныя і вясёлыя?

Так, пройдзем сёння гэтымі дарогамі, якіх нам нельга забыць, каб глыбей адчуць і шчасце заваяванага міру, і радасць вялікай Перамогі .

Мінулае... Яно ніколі не праходзіць бясследна. Асабліва, калі гэта мінулае ВАЙНА. Нават, калі ты сам не перажыў яе, а ведаеш пра той мужны і суровы час толькі з кніжак, кінафільмаў, успамінаў родных і блізкіх людзей, ветэранаў.

Вядучы: Памяць  вайны... Гэта боль перажытага народам за доўгія 1418 дзён. Гэта страты і ахвяры, гераічная барацьба не на жыццё, а на смерць, цяжкія дарогі выпрабаванняў.

 Вядучы:

 Год 1941... Першымі прынялі на сябе варожы ўдар воіны Брэста і Брэсцкай крэпасці-цытадэлі над Бугам. Сярод абаронцаў Брэсцкай крэпасці былі рускія і беларусы, украінцы і грузіны, казахі і татары, армяне і ўзбекі, людзі больш 30 нацыянальнасцей. Цяжкія і суровыя былі ваеныя гады. Людзі ўпершыню так глыбока адчулі, што такое братэрства, дружба людзей і цэлых народаў.

 Вядучы: Не толькі  дарослыя, але ж і дзеці пазналі, што такое Вайна?

Вучань чытае верш “Дзеці Вялікай айчыннай вайны” Пімена Панчанкі

Iм не спявалi маткi калыханкi, Яны не чулi казак ад дзядоў, Палохаў iх ахрыплы голас танка, Трывожыў iх журботны ёнк удоў.

Яны не плакалi бяссоннымi начамi, Калi ад бомбаў неслi iх у склеп. I словы першыя, якiм iх навучылi, Былi пра немцаў, пра вайну i хлеб.

Зацiхнуць бiтвы. Вораг будзе знiшчан. I дзецi прычакаюць таго дня, Калi з-пад воблака ўпадзе на папялiшчы, Як цёплы дождж, густая цiшыня.

Нясмела з хат яны у поле выйдуць, Каб першы раз спакойна у жыццi Палюбавацца родным краявiдам, Паслухаць звон ручулкi у трысцi.

Пі пах лугоў, красой гаёў любуйся! I ўсё ж iх сэрцы задрыжаць не раз: Iм здасца самалётам першы бусел, Пажарам здасца першая зара.

Лагодны гром за дальняю дубровай Напомнiць iм пра жах бамбардзiровак. I часта, часта ў чыстыя iх сны Ўрывацца будуць галасы вайны.

Вядучы: 22 сакавіка 1943 года ашалелыя карнікі ўварваліся ў вёску, спалілі 26 хат разам з людзьмі, усяго- 149 чалавек. з іх- 76 дзяцей. Вечна палае пралом у мармуровых плітах, там, дзе гарэлі хатынцы.

Надпіс на мемарыяльнай сцяне Хатыні гучыць: “Людзі добрыя! Помніце. Мы любілі жыццё, і радзіму, і вас, дарагія. Мы згарэлі жывымі ў агні. Наша просьба да ўсіх: хай жальба і смутак абернуцца ў мужнасць і сілу...”

Вядучы: Сёння з намі гаворыць сама Гісторыя, гаворыць Подзвіг, гаворыць вечная Памяць пра людзей, якія згарэлі ў пякельным агні вайны, памерлі ад голаду, здзекаў, былі закатаваныя фашыстамі.

Вучань чытае верш “Рэквіем па кожным чацвёртым” Анатоля Вярцінскага

Кожны чацвёрты быў мёртвы — мір і спакой ім вечны! Кожны трэці быў змораны, скалечаны і знявечаны. Кожны другі на целе меў раны, апёкі ці шрамы. I ўсе мы, усе мы мелі на душы сваёй раны. Зеўралі ямы, траншэі, Зеўралі ямы у друзе — ранай адной страшэннай на целе маёй Беларусі.

Хвіліна маўчання

Вядучы: Пасля Вялікай Айчыннай вайны Беларусь апынулася ў вельмі цяжкім становішчы. Нашы горады і вёскі, школы і бальніцы, фабрыкі і заводы былі разбураны. Сталіца нашай краіны, наш Мінск быў амаль цалкам зруйнаваны вайной. Але мужны беларускі народ не паў духам.

Вучань чытае верш П.Броўкі “Не трэба вайны”

Мы дзеці вялікай і мужнай зямлі, Мы з думай аб міры і шчасці ўзраслі, Мы хочам зямлю даглядаць, засяваць, Мы хочам свае гарады будаваць,

Мы хочам, каб кожны ў радасці жыў, Каб кожны дзяцей гадаваў і вучыў, Мы клічам на свеце з’яднацца сяброў, Каб полымя бойкі не ўспыхнула зноў.

Людзі! Сягоння ў нас думы адны: Мір нам патрэбен, Не трэба вайны!            

Вядучы: 65 гадоў прайшло з дня заканчэння Вялікай Айчыннай вайны. Але і да гэтага часу пякучым болем адзываецца найцяжэйшая з войнаў у сэрцы кожнага чалавека. Мы не павінны забываць пра жахі вайны, смерць і пакуты мільёнаў людзей. Помніць аб вайне, гераізме і мужнасці тых, хто змагаўся з ворагам і выратаваў ад фашысцкага нашэсця Радзіму, - гэта значыць змагацца за мір. Гэта абавязак усіх, хто жыве на зямлі.

Спустошаная вайной краіна ажывілася працаю тых, хто выжыў і перамог.                        

Вядучы: Сёння кожны грамадзянін Рэспублікі Беларусь можа ганарыцца дасягненнямі сваёй краіны ў эканоміцы. Беларусь лідыруе ў СНД па вытворчасці тэлевізараў, халадзільнікаў, тканіны і абутку, займае першае месца па вытворчасці на душу насельніцтва цукру-пяску.

Фундамент усіх дасягненняў Беларусі - грамадзянскі мір і згода. За гады незалежнасці Беларусь шматразова прымножыла свой эканамічны патэнцыял, ператварылася ў сучасную індустрыяльную краіну.

Вядучы: Галоўным у развіцці гаспадаркі стаў выраб машын. Іх выпускаецца многа і самых разнастайных. Гэта – грузавыя аўтамабілі, станкі, прыборы, трактары, тэхніка для сельскай гаспадаркі. На дарогах можна бачыць шматтонныя грузавікі – прадукцыю беларускіх заводаў.

Вядучы: Адраджаюцца Мірскі замак, палацава-паркавыя комплексы ў Нясвіжы і Гомелі, многія культурныя святыні, якія дзесяцігоддзямі былі ў забыцці. Ствараюцца аб'екты сусветнага ўзроўню.

 Вядучы: Пасля атрымання незалежнасці Беларусь упершыню ўвайшла ў лік алімпійскіх дзяржаў. Максім Мірны, Уладзімір Ваўчкоў, Іван Іванкоў, Александр Каршакевіч, Сяргей Алейнікаў, Эдуард Малафееў, Спартак Мірановіч, Кацярына Карстэн, Уладзімір Алейнік, Яніна Карольчык, Наталля Цылінская – вось яны – спарцмены, якімі ганарыцца наша краіна!

Узнагароды вышэйшай пробы і права прымаць у сябе самыя прэстыжныя сусветныя спаборніцтвы - гэта не выпадковы поспех, а вынік сістэмнай дзяржаўнай работы. Культ здароўя стаў неад'емнай часткай вобраза сучаснай Беларусі.

Заключэнне

Вядучы: Будучыня нашай краіны – гэта імкненне да ідэалаў. А ідэалам нашай краіны з’яўляецца шчаслівая і квітнеючая Беларусь. Вельмі шмат залежыць і ад нас саміх. Гэта ў казцы ўсе жаданні здзяйсняюцца па ўзмаху чароўнай палачкі. А ў жыцці галоўны чарадзей — праца. Каб казка стала быллю, трэба старанна вучыцца, расці сумленнымі, смелымі, дужымі, паважаць старэйшых і без стомы рабіць добрыя справы. І самае галоўнае: любіць і берагчы нашу цудоўную Беларусь, ганарыцца сваім народам і яго гісторыяй.

Не бойцеся быць першапраходцамі ў любой справе. Не адступайце перад цяжкасцямі. Смела імкніцеся і стварайце, будзьце прыкладам заўсёды і ва ўсім.

Вядучы: У добры шлях за новымі ведамі і адкрыццямі, сябры!

Літаратура

1. Мы беларусы: Вершы/Склад. Я.Міклашэўскі. – Мн.: Маст. літ., 1988.
2. Росквiт Рэспублiкi маёй - Мн.: «Беларусь», 1997.
3. Гiсторыя Мiнска/История Минска/Маст. У.М. Жук, Г.Г. Паплаўскi. – Мн.: БелЭН, 2006.
4. МИНСК: Энциклопедический справочник. – 2-е изд., доп. и перераб. – Мн.: Бел. Сов. Энциклопедия, 1983.
5. 5. МIНСК/МИНСК/MINSK: Альбом /Складальнiк i аўтар тэксту В.I. Анiкiн. – На беларускай, рускай i англiйскай мовах  - Мн.: Беларусь, 1997.
6. Фотогалерея – Минск. Официальный сайт Мингорисполкома http://www.minsk.gov.by

Дзяржаўная ўстанова адукацыі

 “Зубкаўская сярэдняя школа Клецкага раёна”

Тэма ўрока:

Перадача прасторавых адносін

паміж прадметамі

Урок выяўленчага мастацтва.

4 клас

  Буркун А.В.,

настаўнік выяўленчага мастацтва

Тэма практычнай работы:  Паварот чыгункі.

Мэта: расшыраць ўяўленні аб перадачы прасторавых адносін паміж прадметамі.

Задачы:

- удасканальваць навыкі перадачы прасторавых адносін паміж прадметамі ў кампазіцыі;

- развіваць прасторавае ўспрыманне;

- выхоўваць цікавасць да падарожжаў.

Вучэбна-метадычнае забеспячэнне: фотаздымкі з выявай чыгункі, шашы, цягніка; рэпрадукцыі карцін “Владзімірка” І. Левітана , “Транспарт наладжваецца” Б.Якаўлева; табліца “Перспектыва”, вуч. дап. 4 клас.

Матэрыялы і прылады: аловак, гелевая ручка з чорнымі чарніламі.

Ход урока

1. Арганізацыйны момант.

Прывітанне. Праверка гатоўнасці класа да ўрока.

1. Мэтаматывацыйны этап.

- Дзеці, вы любіце падарожнічаць? Які від транспарту вам больш падабаецца? Чаму? А хто ездзіў на цягніку? Якая яна - чыгунка?

Перад вамі два выявы, на якіх паказана прастора. Яго глыбіня падкрэсліваецца прамалінейнымі дарогамі: шашы і чыгуначнай дарогі.

У цяперашні час існуе шмат дарог, можна сказаць, што у сучасным свеце жыццё без іх немагчыма. Дарогі могуцт быць не толькі прамымі. Часта яны ўяўляюць сабой складаныя інжынерныя збудаванні, якія маюць розныя формы.

-На ўроку вы будзеце працаваць над кампазіцыяй, якую вам падкажа загадка.

 Палатно, а не дарожка,

Конь не конь – сараканожка,

Па дарозе той паўзе,

Весь абоз з сабой вязе.  (Чыгунка і цягнік)

ІІІ Вывучэнне новай тэмы.

-Дарогі маюць розную форму ў залежнасці ад рэльфа мясцовасці. Каб намаляваць чыгунку, неабходна ўявіць яе канструкцыю, гэта дапаможа ў адлюстраванні прасторы. Шлях для цягніка складаецца з рэльсаў і шпалаў. Рэльсы скарачаюцца і на гарызонце збягаюцца ў  адзін пункт. Шпалы паступова становяцца меншыя, змяншаецца адлегласць паміж імі, і у рэшце рэшт становіцца немагчымым адрозніць асобныя дэталі. Гэтыя змены можна ўбачыць на табліцы і вучэбным дапаможніку. Па меры ўдалення мяняюцца не толькі памеры, але і колер прадметаў: яны становяцца ўсё болей размытымі. Так праяўляецца лінейная і паветраная перспектыва. Мяняецца і памер вагонаў: чым яны далей – тым менш становяцца.

• Аналіз табліцы, работа з вуч. дапаможнікам па перадачы прасторавых адносін паміж прадметамі ў кампазіцыі, перспектыве дарогі.

ІV  Педагагічны малюнак

1.Вызначэнне фармату ліста.

2.Вылучэнне напрамку дарогі.

3.Размяшчэнне прадметаў кампазіцыі (бліжэй-далей)

4.Лінейная пабудова малюнка

5.Графічнае рашэнне

V  Фізхвілінка

VI Самастойная работа вучняў

Прыдумайце і намалюйце свой варыянт пейзажа з паваротам чыгуначнай дарогі.

VIІ Падвядзенне вынікаў

Выстава і аналіз работ.

VIІІ Рэфлексія

-Апішыце падарожжа на цягніку, які вы намалявалі, куды б вы хацелі на ім паехаць.

-Чаму менавіта пра яго вы марыце? (адказы вучняў)

Беларуская мова, 4 клас

Настаўнік: Сакалоўская Т.У.

Тэма: Сказы з аднароднымі членамі

Мэты: адпрацоўваць уменне знаходзіць у сказах аднародныя члены, вызначаць іх сінтаксічную функцыю, будаваць сказы з аднароднымі членамі, правільна інтанаваць іх; развіваць вуснае звязнае маўленне; выхоўваць любоў да прыроды.

Абсталяванне: мультэмедыйная прэзентацыя; кляновыя лісткі для работы ў пары; заданні для індывідуальнай работы.

Ход урока

І. Арганізацыйны момант

Празвінеў ужо званок,

Пачынаецца ўрок,

Прапаную сябраваць,

Усім разам працаваць. 

• Я жадаю вам, каб урок прайшоў паспяхова і ў добрым настроі.

Запрашаю вас у падарожжа па беларускай мове. Прапаную ўзяць з сабой ранец. У яго мы возьмем веды і навыкі, якія спатрэбяцца нам з вамі.

Ваш сшытак сёння будзе сшыткам падарожніка. Усе запісы будзем выконваць прыгожа, правільна і хутка. Але ў падарожжа адправіцца толькі той, хто правільна выканаў дамашняе заданне.

-Давайце зараз праверым яго. Абмяняйцеся, калі ласка, сваімі сшыткамі са сваімі сябрамі і звярніце ўвагу на экран.

ІІ. Праверка д/з (узаемаправерка)

• Малайцы, вы ўсе правільна выканалі дамашняе заданне. Пагэтаму ўсе адпраўляемся ў падарожжа. А маршрут наш такі: Лес – Поле - Рака –Дом.
• Дзеці, мы з вамі завіталі ў асенні лес. Лесавічок вельмі рады, што мы да яго прыйшлі ў госці і прапануе вам сваю арфаграфічную размінку.

ІIІ.  Арфаграфічная размінка

Вос..нь, вос..нь залатая

Сее радасць (на)з..млі.

Хмарка (у,ў)сінім небе тае.

Мкнуць у вырай жура..лі.

 -Растлумачце правапіс прапушчаных літар.

- Лесавічок прыдумаў для вас і хвілінку чыстапісання. Звярніце ўвагу на дошку.

ІV. Чыстапісанне

зв зо зс зе зн зь

-Паўтарыце да канца радка.

-Якое слова схавалася ў гэтых літарах? (Слова “восень”).

-Запішыце слова “восень” і паўтарыце да канца радка.

- А зараз запішыце сказ.

Восень прыйшла і расфарбавала дрэвы ў розныя колеры.

• Знайдзіце ў сказе аднародныя члены і падкрэсліце іх.

1. V. Паведамленне тэмы і мэт урока

-Сёння на ўроку мы будзем адпрацоўваць уменне знаходзіць у сказах аднародныя члены, вызначаць іх сінтаксічную функцыю, будаваць сказы з аднароднымі членамі.

1. VI. Паўтарэнне матэрыяла

-Давайце ўспомнім, аб чым мы гаварылі на мінулым уроку. Адкажыце, калі ласка, на мае пытанні:

• Што такое аднародныя члены?
• Якія члены сказа могуць быць аднароднымі?

Лесавічок вельмі задаволены вашай працай  і прапануе наступнае заданне.

(Сказы запісаны на дошцы)

• Прачытайце сказы, знайдзіце і падкрэсліце аднародныя члены ў сказе.

1.Збіраюцца ў чародкі ластаўкі, жаваранкі, шпакі.

-Знайдзіце ў сказе аднародныя члены.  Давайце паглядзім, якімі членамі сказа яны з’яўляюцца?Для гэтага знойдзем дзейнік і выказнік у сказе. (дзейнікамі)

2. Перад далёкай дарогай птушкі трывожацца, мітусяцца, крычаць.
3. Дні сталі пахмурныя, дажджлівыя, халодныя.

VII. Замацаванне

Адпраўляемся далей. А на полі нас ўжо чакае Палявічок. Ён прапануе пабыць перакладчыкамі. Патрэбна перакласці словы на беларускую мову і запісаць іх у сшытак: картофель, морковь, лук, редиска, свекла, капуста. На экране з’яўляюцца малюнкі.( Вучні даюць назву па-беларуску: бульба, морква, цыбуля, радыска, буракі, капуста).

• А цяпер з гэтых слоў, што вы запісалі, складзіце сказ з аднароднымі членамі (вусна).
• Палявічок прапануе вам папрацаваць у парах. Ён падрыхтаваў для вас кляновыя лісточкі. (Кожная пара атрымлівае 2 кляновыя лісточкі). У яго цэнтры запісаны сказ і адно слова выдзелена. Замяніце выдзеленыя словы аднароднымі членамі.

ПРАЦА Ў ПАРАХ

У беларускіх лясах водзяцца звяры.

Ягады ў лесе вабяць цудоўным пахам.

У лесе растуць грыбы.

На палях вырасла агародніна.

У парку растуць дрэвы.

Увосень адлятаюць у вырай пералётныя птушкі.

• Палявічок задаволены вашай працай і прапануе вам у сшыткі запісаць пад дыктоўку сказ. (Адзін вучань працуе каля дошкі.)

ПІСЬМО ПАД ДЫКТОЎКУ

  На лясной палянцы  мурашкі і  павучкі гуляюць у хованкі.

• Знайдзіце і падкрэсліце аднародныя члены сказа. (Дзейнікамі.)

ФІЗКУЛЬТХВІЛІНКА

Мы, асеннія лісточкі, (рукі ўверх)

На галінках сядзелі, (рукі ўніз)

Падзьмуў вецер – паляцелі. (рукі ў бакі)

На зямлю мы ціха селі. (прысесці)

Прабег вецер – зноў (устаць)

Узняў шмат лістоў. (рукі ўверх)

Закружылі, паляцелі (пакружыцца)

І зноў на зямлю селі. (сесці за парты)

-А мы працягваем сваё падарожжа далей.

-Перад намі  -  рака. Вадзянік больш за месяц збіраў словы на дне ракі. Але яны ўсе пераблыталіся . Дапамажыце  з дадзеных слоў скласці сказы з аднароднымі членамі сказа. А зараз папрацуем у групках.

 РАБОТА Ў ГРУПАХ

1 варыянт:

нарыхтавала, арэхаў, і, вавёрка, да, грыбоў, зімы.

• варыянт:

дзеці, грыбы, лесе,і, ягады, у, збіралі.

• А зараз папрацуем крышку па падручніку. (Пр.71)
• Прачытайце. На каго падобная навальніца ў вершы? Назавіце словы, якія падказалі вам гэта.
• Якія незразумелыя словы сустрэліся ў вершы?

Угалоп -  вельмі хутка.

На гоні – на палі, на нівы.

• Патлумачце, якія літары і чаму вы ўставілі ў словах?
• Дакажыце, што выдзеленыя словы з’яўляюцца аднароднымі членамі сказа. Якую ролю яны ў сказе выконваюць?
• Спішыце першы сказ, падкрэсліце аднародныя члены.

Пр.73

-Вусна складзіце па схемах сказы з аднароднымі членамі. Выкарыстайце малюнкі.

1. Белыя, шэрыя лебедзі плывуць па рацэ.
2. Да лебедзеў падышлі Алёна, Ірына, Ігнат.

- А цяпер я прапаную папрацаваць самастойна і выканаць заданне на картках.

(Рознаўзроўневыя заданні)

  ТЭСТАВАЯ РАБОТА

1 варыянт

1. Абвядзі кружочкам правільнае выказванне.

Аднароднымі членамі сказа называюць:

• Словы, процілеглыя па значэнні;
• Члены сказа, якія адносяцца да аднаго слова ў сказе і адказваюць на адно і тое ж пытанне.
• Члены сказа, якія адносяцца да аднаго слова ў сказе і адказваюць на розныя пытанні.

2. Абвядзі кружочкам нумар сказа з аднароднымі членамі

    1) Да пабачэння, зямля.

    2) Мая мама працуе ў магазіне.

    3) Усё навокал жыве, дыхае.

3. Абвядзі кружочкам нумар сказа з аднароднымі дзейнікамі

   1) На лузе квітнеюць званочкі, рамонкі, васількі.

   2) Кожны чалавек павінен берагчы мір, працу і спакой на зямлі.

   3) Людзі гуляюць па парку.

4. Абвядзі кружочкам нумар сказа з аднароднымі выказнікамі

    1) Маладыя сосны і бярозы цягнуцца да сонца.

    2) Шумяць, стогнуць старыя дрэвы.

    3) Мама прыгатавала абед.

5. Абвядзі кружочкам нумар сказа з аднароднымі даданымі членамі сказа

    1) Дні стаялі пахмурныя, дажджлівыя, халодныя.

    2) Толькі капуста і буракі засталіся.

    3) Сяргейка любіць маляваць.

• варыянт

1. Абвядзі кружочкам правільнае выказванне.

Аднароднымі членамі сказа называюць:

• Словы, процілеглыя па значэнні;
• Члены сказа, якія адносяцца да аднаго слова ў сказе і адказваюць на адно і тое ж пытанне.
• Члены сказа, якія адносяцца да аднаго слова ў сказе і адказваюць на розныя пытанні.

2. Абвядзі кружочкам нумар сказа з аднароднымі членамі

1) Зайчык шмыгнуў у кусты.

 2) Раніцай зямля пакрылася інеем.

 3) Махнаты чмель лятае і збірае салодкі мёд.

3. Абвядзі кружочкам нумар сказа з аднароднымі дзейнікамі

1) Яблыні, грушы, слівы растуць у садзе.

2)  З дрэў ападае жоўтае, чырвонае лісце.

3) Зубры пасвіліся на паляне.

4. Абвядзі кружочкам нумар сказа з аднароднымі выказнікамі

1) На ўроку мы пісалі, чыталі, рашалі.

2) З агарода сабралі бульбу, моркву, буракі.

5. Абвядзі кружочкам нумар сказа з аднароднымі даданымі членамі сказа

1) Калючы, парывісты вецер біў у твар.

2) Расце, прыгажэе наш горад.

3) Хлопчыкі ішлі па лясной дарозе.

• Дамавічок ужо зачакаўся вас дома і прапануе вам наступнае дамашняе заданне: пр.74

VІII. Падвядзенне вынікаў занятку.

Рэфлексія

Мы сёння падчас падарожжа не проста пагулялі, але і многаму навучыліся. Прапаную вам прадоўжыць адзін са сказаў:

Падчас падарожжа:

• Я даведаўся …
• Я навучыўся…
• Мне было цяжка …
• Мне спадабалася …

Рознаўзроўневыя заданні:

1 узровень:

Прачытайце сказы. Складзіце з гэтых сказаў адзін сказ з аднароднымі членамі і запішыце.

У школьным ранцы ляжыць кніга.

У школьным ранцы ляжыць сшытак.

У школьным ранцы ляжыць пенал.

2 узровень:

Са слоў складзі і запішы сказ з аднароднымі членамі.

нарыхтавалі, шмат, арэхаў, зімы, Да, грыбоў, вавёркі, і, жалудоў.

3 узровень:

Складзі і запішы сказы па схемах.

1._____________     ,  ___________, ________________ .

2._____________  ,_______________, __________    _______________ 

                                                                                        _______________                          

Беларуская мова, 11 клас

Настаўнік: Кулага Ганна Аляксандраўна

Тэма: Сінтаксічныя прыметы аднасастаўных сказаў

Мэты:

• удакладніць і пашырыць веды пра сінтаксічныя прыметы аднасастаўных сказаў;
• спрыяць уменню адрозніваць двухсастаўныя і аднасастаўныя сказы; фарміраваць уменні размяжоўваць тыпы аднасастаўных сказаў па сэнсавых і граматычных прыметах; вучыць карыстацца аднасастаўнымі сказамі ў вусным і пісьмовым маўленні;
• стварыць умовы для выхавання любові да роднага краю, павагі да роднай мовы.

Абсталяванне: падручнік, прэзентацыя, запісы на дошцы, карткі.

Эпіграф: О Беларусь, мая калыска,

Жыццё маё, прытулак мой!

З гарачаю любоўю нізка

Схіляюся перад табой.

Пімен Панчанка

ХОД УРОКА

    І. Арганізацыйны момант.

-Добры дзень ! Я  рада сустрэчы з вамі. Спадзяюся, што праца наша будзе плённай. Сёння урок пройдзе пад дэвізам: не сорамна не ведаць, сорамна не вучыцца.

- Ці згодны вы з гэтым? Як разумееце гэтыя словы?

ІІ. Паведамленне тэмы, мэты ўрока.

- Пачаць наш урок хочацца словамі П. Панчанкі (чытанне эпіграфа). Як вы думаеце, аб чым пойдзе гутарка на ўроку?

- Я запрашаю вас у вандроўку па роднай Беларусі, падчас якой мы не толькі пагутарым пра незвычайную прыгажосць яе прыроды, мілагучнасць беларускай мовы, але і ўзнавім і пашырым веды па тэме “Сінтаксічныя прыметы аднасастаўных сказаў”. (Запіс тэмы ў сшытак.)

- Звярніце ўвагу на выдзелены сказ эпіграфа. Які ён па наяўнасці галоўных членаў?

- Якія задачы на ўрок паставім перад сабою? (Вучні адказваюць, настаўнік абагульняе.)

ІІІ. Узнаўленне ведаў па тэме.

• Успомніце, якія сказы называюцца двухстастаўнымі?
• Тады аднасастаўнымі мы будзем называць сказы … (граматычная аснова якіх складаецца з аднаго галоўнага члена).

Гульня “Хто лепш ведае і помніць”.  Заданне: запоўніць кластар.

Праца з матэрыялам падручніка – с.85-86 – праца ў групах

Прачытаць пра пэўны від аднасастаўнага сказа і запоўніць табліцу наступнай інфармацыяй:

• спосаб выражэння дзейніка
• спосаб выражэння выказніка

Размінка

Заданне 1. Кожная пара атрымлівае картку. Трэба вызначыць від сказаў, спосаб выражэння галоўнага члена сказа.

А) У сераду не смейся, у нядзелю не плач.

     Б) Птушку пазнаюць па палёце.

     В) Белы снег завеяў усе дарогі.

      А) Люблю цябе, мой Нёман родны.

      Б) Яркі летні дзень.

      В) З чужой бяды не смейся.

       А) У лесе заўсёды хораша думаецца.

       Б) Іду дарогаю лясной.

       В) У хаце яго не адразу пазналі.

Заданне 2. Размяркуйце аднасастаўныя сказы па групах у залежнасці ад іх віду.

1.Як дбаеш, то й павагу маеш (Прыказка). 2.На вуліцы стаяў гоман. 3.Люблю свой край, зялёны і спакойны (Г.Бураўкін). 4.Верасень. Дажджы. (І.Шамякін). 5.З поля прыбралі ўраджай, сеялі жыта (К.Чорны). 6.Да чаго не  дойдзеш, тое ў кніжцы знойдзеш (Прыказка). 7.Не сядзіцца ў хаце хлопчыку малому (Я.Купала). 8.Жыві і цэльнасці шукай, аб шыраце духоўнай дбай (М.Багдаговіч). 9. Кідаю самыя неадкладныя справы і нібы без дай прычыны еду ў свой любы палескі край (С.Грахоўскі). 10.З набліжэннем вечара мароз узмацніўся. (“Родная прырода”). 11.Раскладаюць, паляць ля азёр касцёр (У.Дубоўка). 12.Звечара зорна, месячна (К.Чорны).

АДКАЗЫ:

-пэўна-асабовыя: 3,8,9

-няпэўна-асабовыя: 5,11

-абагульнена-асабовыя: 1,6

-безасабовыя: 7,12

-назыўныя: 4

- Якія сказы “лішнія”? Чаму? (2 і 10 сказы – двухсастаўныя)

- Ці заўсёды можна перабудаваць аднасастаўныя сказы ў двухсастаўныя? Чаму?

Дадатковыя заданні (ВЫКОНВАЮЦЬ НА ДОШЦЫ): 1) фанетычны разбор  слова тое; 2) выпісаць 5 слоў, у якіх колькасць гукаў і літар не супадае; 3) выпісаць са сказаў па аднаму словазлучэнню з рознымі відамі сувязі слоў і выканаць іх сінтаксічны разбор.

1. IV. Фізкультхвілінка.
2. Фізкультхвілінка (пад музыку).

Настаўнік. Сядзьце зручна, заплюшчыце вочы і паспрабуйце намаляваць у паветры спачатку слова з літарамі дз - ДЗЕНЬ, потым — дж - ДЖАЛА.

2. Арфаграфічная размінка.

Настаўнік. Цяпер я буду чытаць вам сцвярджэнні, якія могуць быць правільнымі ці памылковымі. Калі вы згодны са сказаным, уставайце.

1. У слове «таўсташчокі » пасля т пішам а. (устаюць)
2. У слове «жыццецвярджальны » пасля ц пішам я. (сядзяць)

3.У слове «мотакрос» пасля м пішам о. (устаюць)

4. У слове «мовазнаўчы” пасля м пішам а. (сядзяць)

5.У слове «высокаідэйны» пасля с пішам о. (устаюць.)

V.Замацаванне тэмы

Настаўнік. А зараз праверым, як добра вы ўзнавілі тэму. І зробім гэта з дапамогай твораў беларускіх паэтаў і пісьменнікаў.

Заданне 1. Праца з тэкстам

Гэта восень, вы ведаеце, выдалася на славу. Усе месяцы былі цудоўныя па-свойму. І асабліва кастрычнік. Прапаную вам пазнаёміцца з аднайменным тэкстам Янкі Брыля. (Вучань чытае тэкст)

Кастрычнік

Пагодлівая раніца. Пахне марозікам. Цішыня. Спакой. На ўсходзе – сінь, хмары фіялетавыя або шэрыя.І агнявая, распаленая чырвань сонца, якое ўзыходзіць.

Туманнае ранне на ўзлессі. Лес мяшаны. Гледзячы на жоўты вяршняк бярэзніку, здаецца, што гэта з-за туману ўзыходзіць сонца.

Сыры, халодны ранак. Рунь – хоць выціскай яе ад вільгаці. (Я.Брыль)

Заданне да тэксту. Знайдзіце і выпішыце аднасастаўныя сказы, вызначце іх від (самастойная праца вучняў)

Праверка выканання

Пагодлівая раніца. Пахне марозікам. Цішыня. Спакой. І агнявая, распаленая чырвань сонца, якое ўзыходзіць. Гледзячы на жоўты вяршняк бярэзніку, здаецца, што гэта з-за туману ўзыходзіць сонца.

Сыры, халодны ранак.

• У якіх стылях маўлення найчасцей сустракаюцца аднасастаўныя сказы? (у мастацкім і гутарковым)
• Што дае выкарыстанне аднасастаўных сказаў? (дапамагае пазбегнуць частага выкарыстання займеннікаў)
• Растлумачце пастаноўку працяжніка ў апошнім сказе? (дзейнік выражаны назоўнікам, а выказнік – фразеалагізмам з ацэначным значэннем)

А зараз увага на наступны слайд!

 Кастрычнік. Пахне марозікам. Цішыня. Спакой. Сыры, халодны ранак

• Як вы думаеце, навошта я выдзеліла гэтыя сказы з тэксту? (аднасастаўныя сказы бываюць развітыя і неразвітыя)

А наступны слайд аб чым гаворыць?

Пагодлівая раніца. Сыры, халодны ранак. Лес мяшаны. Хмары фіялетавыя або шэрыя.

• Як адрозніць аднасастаўны сказ ад двухсастаўнага? (Ад развітых назыўных сказаў трэба адрозніваць двухсастаўныя сказы, у якіх прыметнік стаіць пасля назоўніка і выконвае ролю выказніка, у такім выпадку ён лагічны выдзяляецца. У першым сказе інтанацыйна выдзяляецца слова раніца, слова пагодліва будзе дапасаваным азначэннем. У апошнім сказе інтанацыйна выдзяляюцца словы фіялетавыя або шэрыя – яны будуць выказнікам, а слова хмары – дзейнікам).

У вас узніклі пэўныя цяжкасці, калі выбіралі аднасастаўныя сказы з тэксту. Давайце ўзгадаем, як іх адрозніць ад няпоўных двухсастаўных сказаў. Увага на слайд!

Няпоўныя двухсастаўныя сказы

На ўсходзе – сінь. Туманнае ранне на ўзлессі.

Настаўнік. Гэтыя сказы няпоўныя. Чаму?

У састаў выказніка ўваходзяць акалічнасць і дапаўненне. У прапанаваных сказах прапушчаны выказнікі, а ад іх мы ставім пытанне да акалічнасці: На ўсходзе бачыцца сінь і Туманнае ранне віднеецца на ўзлессі. Тлумачым: бачыцца (дзе?) на ўсходзе, віднеецца (дзе?) на ўзлессі. Значыцца, сказы з’яўляюцца няпоўнымі двухсастаўнымі.

Заданне 2.

- Сапраўдным духоўным скарбам беларусаў з’яўляецца вусная народная творчасць. Сёння мы звернемся да прыказак, гэтай найбагацейшай “школы жыцця”, што пакінулі нам мудрыя продкі.

- Закончыце прыказкі. Вызначце, чым выражаны галоўны член сказа. Растлумачце сэнс падкрэсленых прыказак. (Заданне змешчана на слайдзе.)

І група. Чужым розумам (не пражывеш). Думай звечара, а (рабі зрання). (Перш, чым прыняць рашэнне, яго трэба абдумаць.)

ІІ група.

Маной свет пройдзеш, а (назад не вернешся). (Няпраўда недаўгавечная, несумленнасцю многага не даб’ешся. Кажуць з асуджэннем пра таго, хто жыве падманам.) На чужыя вусны (не накінеш хусты).

IІІ група.

Шукайце і (знойдзеце). Выказанага слова (да губы не вернеш) (Перш, чым сказаць, падумай).

- Як вы думаеце, да якога віду аднасастаўных сказаў адносяцца запісаныя прыказкі? Чаму? (Да абагульнена-асабовых сказаў, таму што дзеянне адносіцца да кожнага з нас.)

Заданне 3. Гульня «Веру – не веру» (слайд).

 Настаўнік: перад вамі карткі з меркаваннямі па тэме «Аднасастаўныя сказы». Выберыце, калі ласка, тыя сцвярджэнні, якія, на вашу думку, правільныя.

1. Сказ, які мае два галоўныя члены, называецца двухсастаўным.
2. Аднасастаўныя сказы могуць быць развітымі і неразвітымі.
3. Сэнс аднасастаўных сказаў зразумелы і без другога галоўнага члена.
4. У пэўна-асабовых сказах галоўны член мае форму 3-й асобы множнага ліку.
5. Пэўна-асабовыя сказы робяць выказванне лаканічным, даюць магчымасць пазбегнуць паўтору асабовых займеннікаў.
6. Выказнік абагульнена-асабовых сказаў выражаецца дзеясловам 1-й асобы адзіночнага і множнага ліку абвеснага і загаднага ладу.
7. Безасабовым называецца аднасастаўны сказ, у якім дзеянне і стан не ўтвараюцца дзейнай асобай.
8. Безасабовыя сказы часта ўжываюцца ў форме прыказак і прымавак.
9. У безасабовых сказах выказнік выражаецца назоўнікам у назоўным склоне.
10. У назыўных сказах дзейнік можа развівацца толькі дапасаванымі і недапасаванымі азначэннямі.

АДКАЗЫ: 1-2-3-5-7-10.

Заданне 4.Творчая работа

Людзі, што прыязджаюць да нас з-за мяжы, адзначаюць незвычайную прыгажосць беларускіх краявідаў. Спадзяюся, што і вы заўважаеце прыгажосць нашай зямлі. Свае ўражанні і назіранні пастарайцеся выказаць у сачыненні-мініяцюры на прапанаваную тэму. Пры напісанні выкарыстоўвайце і аднасастаўныя сказы. (вучні працуюць пад музыку)

 Прыкладныя выказванні вучняў

• Люблю родныя прасторы. Хочацца бегчы па заснежаным полі або лузе. Акунуцца б у гурбу снегу!
• Якая прыгажосць! Сёння за акном цудоўнае надвор’е. Снег. Спакойна і лёгка на душы.

Настаўнік. Урок падыходзіць да заканчэння. Мы ўбачылі, што аднасастаўныя сказы разнастайныя па сваёй структуры. У чым своеасаблівасць аднасастаўных сказаў?

Вучні. Своеасаблівасць, арыгінальнасць, адрозненне аднасастаўных сказаў заключаецца ў тым, што аднасастаўныя сказы дакладныя і лаканічныя. Адсутнасць другога галоўнага члена ў сказе паказвае на тое, што асабліва важна для аўтара: дзеянне ці назва з’яў.

Настаўнік: Хачу яшчэ раз звярнуць вашу ўвагу на агульнае і адметнасці аднасастаўных сказаў.

(Прапаноўвае табліцу на слайдзе).

VІ. Выніковы тэст

АДНАСАСТАЎНЫЯ СКАЗЫ

Устанавіце адпаведнасць паміж сказам і іх відам.

Адказ запішыце ў выглядзе літар і лічбаў.

В1.

В2

В3

В4

В5

Праверка тэста (слайд)

1. V. Падвядзенне вынікаў. Выстаўленне адзнак.
2. VI. Дамашняе заданне.

• 11, пр.97 (выканаць і граматычныя разборы, указаныя ў выпісаных сказах). Паўтарыць тэму “Правапіс суфіксаў назоўнікаў”.

VІI. Рэфлексія

- Якія заданні былі найбольш складанымі?

- З якімі відамі работ лёгка справіліся?

- Ці вырашылі пастаўленыя на пачатку ўрока задачы? Можаце выкарыстаць прыказкі з задання, якое выконвалі на ўроку.

Настаўнік. Нашу гутарку хочацца закончыць словамі Уладзіміра Караткевіча “І трэба многа, вельмі многа ездзіць, сябры. Вы маладыя, і, калі будзеце часта жыць «на колах», шмат хадзіць і падарожнічаць, вы паглядзіце многае ў свеце. Але перш за ўсё вам трэба ведаць свой край. Ездзіце. З экскурсіямі, да сваякоў або да сяброў. Вы ўбачыце ўсе канцы нашай мілай, ласкавай няяркай краіны, якая, аднак, зачаруе вас сваёй няўлоўнай прыгажосцю... Будзеце слухаць музыку нашай пявучай мовы і нашы пяшчотныя песні...  І, галоўнае, пазнаеце свой гасцінны, добры, горды і таленавіты народ.

Дзякуй за ўрок!